شاعري كه واژه هايش درد مي كند

سالار عبدی منبع روزنامه جام جم

حامد رحمتی ، را یکبار دیگر نیز در چاپ مجموعۀ اولش با عنوان : عکاس دوره گرد ، در بوتۀ نقد قرار داده بودم که دوستان و دوستداران شعر سپید می توانند با مراجعه به مراجع مربوطه ، برای آگاهی از کیفیت شاعری ایشان ، که وضعیت امروزشان نیز از همین گذشته نشات گرفته است – به شناسایی بیشتری  دست یازند. چیزی که بیش از همه ، شعر سپید امروز را آزار می دهد ، به عقیدۀ بنده ، گیر افتادن شاعرش در یکی از دو ورطۀ 1. سادگی و سهولت معنایی بیش از حد در خط مستقیم روایت و نثر گونگی شعر 2. غموض و پیچیدگی معنایی معمّاوار شعر که خواننده را درپستوهای تو در توی مفاهیم روی هم انباشتۀ خود گیج و سر در گم می کند وحاصلش بخشیدن عطای شعر به لقای خواندنش می باشد که در هر دو حالت ، خوانندۀ این گونه آثار ، پس از مطالعه و خوانش یک یا چندین باره ، ممکن است به فکر دیگری برای پر کردن اوقات فراغت خود بیفتند و این تاسفی عمیق را با خود به دنبال دارد که متاسفانه ، در طی این چند سال اخیر،همین معضل کما فی السابق ، در حال به روز شده گی و تکراری ملالت بار می باشد.

و اما ویژگی بارز و چشمگیر حامد رحمتی در شاعری اش ، شاید این باشد که سعی کرده است به هیچ کدام از این ورطه ها گرفتار نیآید البته نه اینکه کلا از این ضعف ، شعر خود را رهانیده باشد ولی تا حدود قابل توجهی ، توانسته ، برای خود در این آشفتگی و تشتّت بازار ، راه و روشی شناسنامه دار و متشخصانه پی بگیرد.و اما کتاب حاضر که در حدود 112 می باشد توسط انتشارات محترم مروارید به بازار نشر راه یافته است که شعرهای 1384 تا 1391 شاعر را در بر می گیرد و این کم گوی و گزیده گویی شاعر نیز می تواند یکی دیگر از شاخصه های شعری وی به حساب بیاید. البته باید این را نیز بگویم که حامد در این مجموعۀ اخیرش چون برخی دیگر از شاعران این سال ها ، مجموعه اش را در 3 دفتر متمایز تفکیک نموده است که دفتر اول : بمب ساعتی  ( بخشی از نامه های یک سرباز ) دفتر دوم : وقایع اتّفاقیه و دفتر سوم : جهان بینی من به شمارۀ عینکم بستگی دارد می باشد که به عقیدۀ من ، شمّ و جلوۀ اصلی شاعرانگی حامد ، در همان دفتر اول رخ نموده است و در دو دفتر بعدی مجموعه ، نتوانسته است به اندازۀ دفتر اول ، موفق عمل کند که ذیلا به برخی از این موراد اشاره خواهم کرد :

هر چند انسان معاصر را انسانی خاکستری با پدیده هایی نسبی ، نه سیاه سیاه و نه سفید سفید قلمداد می کنند ، ولی حامد رحمتی در این دو مجموعه ای که از وی خوانده ام و مخصوصا مجموعۀ اخیر مورد بحث ، شاعری ست دردمند تیره بین که درد و رنج انسان ها را به تلخی به تصویر می کشد و در جایگاه یک منادی احساس که سلاحی جز کلمه در دست ندارد ، انسان را به این دردمندی و بغض فراگیر زندگی های تیره و جانفرسا فراخوان می دهد که ای آدم ها ، شماها ، در محاصرۀ حزنی فراگیر و دردی احاطه کننده هستید که برخی از خودتان بر برخی دیگرتان تحمیل کرده اید و این عینک دردمندی حس آمیز شاعر ، خواننده را با خود درون یک دردی عمیق و رخنه گر می کشاند و چه بهانه ای بهتر و تاثیرگزارتر از جنگی خانمان برانداز و سربازی دردمند در این جنگ که در جلد شاعر این مجموعه نشسته و نامه های سوگبارش را یکی پس از دیگری به مخاطبان این مجموعه می فرستند:

زندگی چقدر شلاق خورد / از پشت میله ها / تارهای حنجره اش را / بلند... بلند نواخت / از پنجره ای معصوم/ به چتری سیاه چشم دوخت/ و باران هرگز بند نیامد /  ص13

به عقیدۀ من ، شعر حامد ترکیبی ست از پازل های مرتب و نامرتبی که لایه هایش را عاطفه هایی غم بار و درد آلود به هم پیوند می زند و خوانندۀ این اشعار ، در مواجهه با این لایه های حزن آلود ، دردی عمیق را از کلیت شعر ، استشمام می کند . تصاویر ساخته شده شعر ها نیز ، تماما از حزنی جانکاه و دردی التیام ناپذیر پرده برمی دارند که جراحت های تیز و خراش های خشن زندگی را ، پرده – پرده به روی احساس خواننده می کشند .

لب ها به سرخی تکان می خورند / شاد مرده ایم / و از درختان انار برایمان / تابوت ساخته اند / ما... دو زندانی هستیم/ که لب های خشک یکدیگر را/ از پشت دیوار می بوسیم. ص14

برخی شعر های حامد را می توان به نوعی در زمرۀ اشعار سمبلیک قلمداد کرد که در هم تنیدگی روایت ها را البته به شیوه ای ساده و قابل درک - نه پیچیده و مغلق- به صورتی نمادین و رمزی ، به تصویر می کشد. این روش شاعری را البته من بیشتر در همان دفتر اول و تا حدودی دفتر سوم مشاهده کردم که شاعر قصد دارد احساس و عواطف غلطان و جهنده اش را در ابژه های شعری با تغییر کاراکتر ها ، سمت و سویی تازه ببخشد و این شگرد شاعر ، نه تنها به گیجی و سر در گمی خواننده منجر نمی شود که به تقویت کانسپت ها به صورت هم افزایی هم کمک می کند و خواننده پس از خوانش یکباره یا چند بارۀ شعر ، و با در هم آمیزی و ادغام کانسپت ها در کارکرد معنایی کاراکتر های شعری ، به مفهومی تازه تر دست می یازد که البته در مجموعۀ اول شاعر نیز این خصیصه ، از نقاط قوت وی می توانست به شمار بیاید. و به عبارت دیگر ، این در هم تنیدگی روایت ها ، به تقویت خط حس و عاطفۀ شعری منجر می گردد.

چقدر صدای ناودان را دوست دارم / انگار چیزی در تو می ریزد / که سال ها پنهانش کرده ای/ ص96

سرما از راه می رسد/ دست های تو/ کلاف های سر در گم زندگی ست / که در آغوشم کوک می زنی/ چند زمستان دیگر / این ژاکت پشمی را می پوشم. ص92

نکتۀ دیگر اینکه شاعر هر وقت اراده کرده است تصاویری عینی و ملموس تر ارائه بدهد ، موفق تر عمل کرده است اگر چه نقطۀ قوت این مجموعه نیز در ارائه و نمایش تصاویر احساسی ملموس و قابل تشخص است هر چند رنگ و رنگ کلی این تصاویر ، تیره هست و شاعر این مجموعه با عینکی از جنس درد و به صورت خون چکان ، راوی قصه هایی تلخ از عواطف به سوگ نشستۀ امروز است که نوعی در هم پیوستگی اندوه با تم مرثیه را نقاشی می کند و شاعر در این نوع شعر ها ، در کوتاه سروده هایش ، موفق تر عمل کرده است.

باد پیراهن سفیدت را  / تکان می دهد / سربازها یکی یکی تفنگ هایشان را / زمین می گذارند ص40

صد سال دیگر/  به خوابی عمیق فرو می روم / کنار برکه ای آرام جوانه می زنم / باد برگ هایم را

نوازش می کند / و گوزنی جوان که از گله جا مانده / با هراس مرا می جود ص47

و نکتۀ پایانی اینکه ، حامد شاعر تصاویر نوظهور و عنیت گراست که خواننده را میهمان حسی غریب و تازه هویت بخشیده شده می کند و اگر من سالار عبدی بخواهم در یک جمله در مورد شاعرانگی حامد رحمتی نظر بدهم می گویم : حامد رحمتی شاعری ست که واژه هایش به شدت درد می کنند .

در این قسمت چند نمونه از این تصاویر شعری حامد را برایتان می آورم و توصیه می کنم این مجموعۀ شعری را که به چاپ دوم رسیده است مطالعه بفرمایید

زیبایی تو...با این عکاس جوانچه خواهد کرد؟ ص80

پنجره را می بندم! بارش یک ریز برف طبیعتم را پیر کرد ص76

آن موها...که وسوسه ام می کردتمام عمرم را بوزم ص63

و نمونه های بیشتری که به دلیل کمبود وقت و پرهیز از اطالۀ کلام از آوردن شان می پرهیزم و برای حامد رحمتی و سایر شاعران جوان این سرزمین آرزوی روزهایی شاعرانه تر دارم.